Katowice – Bogucice /Wywrotka – Kazimierz Szymeczko/

Moje życie jest jak jazda na rolkach. Źle skręcisz - gleba albo jazda pod prąd. Jadę i mam nadzieję, że kolejne zakręty wyprowadzą mnie na prostą. Chyba że przedtem zaliczę kolejną życiową wywrotkę. Na razie skaczę przez murki, kulę się w wąskich tunelach, a czasem turlam się po pętli i szukam wyjścia.

Dopóki nie wzięłam tej książki do ręki i jej sugestywna okładka – łopatologicznie - nie „wytłumaczyła” mi, o co chodzi z tytułem, sądziłam, że treść będzie obracać się w klimatach samochodowych. Tytułowa WYWROTKA okazała się jednak pseudonimem głównej bohaterki: rolkarki z powołania i zamiłowania. Powieść ta jest zapisem sześciu burzliwych dni z jej życia. Wspomnienia i rozterki (także miłosne, których na szczęście jest niewiele a jak już się pojawiają, to są tylko delikatnie naszkicowane) przeplatają się z codziennymi zmaganiami nastolatki. Pewnie nie powinnam generalizować, ale to lektura raczej dla dziewczyn.

Los nie oszczędzał rodziny Basi. Ojciec dziewczyny w wypadku na kopalni stracił nogę. Nie chciał wracać do pracy pod ziemią i założył własny biznes. Ani on sam, ani państwo nie było w stanie ochronić go przed przestępcami wymuszającymi haracze. W końcu stał się kozłem ofiarnym policji i trafił do więzienia. Rodzina została skazana na życie z zapomogi i z tego, co przedsiębiorczo „dorobi”. Nastolatka wykazała się silnym charakterem, zmysłem do interesu i praktycznie to ona przejęła opiekę nad młodszym bratem i mamą. Dziewczyna zaczęła dorabiać: pomagając emerytom, na wyścigach rolkarskich i innych drobnych przedsięwzięciach. Biznesowa smykałka, umiejętności rolkarskie oraz zmysł przywódczy ugruntowały jej pozycję w szkole i w dzielnicy. Zapewniła sobie respekt  i wzbudziła niekłamany podziw u płci przeciwnej. Przebojowa bohaterka kieruje się w swoim działaniu swoistym kodeksem honorowym: nie chce mieszać emocji z biznesem - nie zawsze jej to wychodzi, dziewczyna jest bowiem wrażliwa, mimo tego co próbuje innym i sobie wmówić – nikogo również nie oszukuje ani nie naciąga. Rozsądnie z daleka trzyma się od szemranych typków i tego, co mogłoby ją pociągnąć na dno. Nie wydaje jej się atrakcyjne, to co innych tak szybko gubi. Perypetie nastolatki i jej przyjaciół w pewnym momencie zmieniają się w prawdziwie kryminalną intrygę z wartką akcją i bandyckimi pościgami, a ich szczęśliwe zakończenie nie do końca takim właśnie jest.

Lektura – mimo swej lekkości - nie pozwala na to, by czytelnikowi umknęło to, co najistotniejsze. Okazuje się, że można żyć z godnością w kraju w którym opieka udaje, że działa, policja ma związane ręce, a oświata kuleje. Można być pokaleczonym przez los i nie dać się mimo to złamać. I chociaż graniczy to z ekonomicznym cudem, można przetrwać przy odrobinie zaradności  - nie tylko rozkładać bezradnie ręce. Ma to oczywiście swoją cenę. W przypadku Basi bycie dorosłą ponad wiek czyni ją „starą - maleńką”: uzależnioną od kawy, co na pewno odbije się na jej zdrowiu, i myślącej w kategoriach, o których nie powinno jej się nawet śnić. Jej zaradność i dojrzałość przemieszana z normalnymi młodzieńczymi odruchami, to nie tylko mieszanka wybuchowa, to także niekorzystne dla niej rozedrgania emocjonalne. Dorosłość ponad wiek, nie jest więc tylko czymś, co niesie z sobą pozytywy.

Treść książki opatrzona jest szerokim tłem społecznym, spotykamy: nie takich głupich policjantów, honorowych meneli, uczciwych handlarzy, emerytki pozostawione same sobie, młodocianych gangsterów, zbirów spod ciemnej gwiazdy i charakterystycznych dla regionu górników…Autor sypie wręcz z rękawa różnorodnymi bohaterami. Pan Szymeczko pozwolił sobie także na swobodną kpinę z otaczających nas absurdów, satyrę na rzeczywistości przeciętnego Polaka - skazanego na ciągłą walkę z przepisami i urzędami. Wyszło mu to całkiem zgrabnie i przystępnie – nie zamulił powieści traktatami polityczno-społecznymi.



Podoba mi się to, że książka nie jest sentymentalną pocztówką. Autor nie maluje przed czytelnikiem ckliwych obrazków. Przypuszczam, że zupełnie inny odbiór ta pozycja będzie miała wśród okolicznych mieszkańców – którzy dokładnie wiedzą, gdzie, co i jak – a inny wśród mieszkańców innych miast czy regionów. Szymeczko nie daje szans na wyobrażenie sobie miejsca akcji, ponieważ nie stosuje opisów. Najwięcej podaje nazw ulic, które oczywiście nic nie mówią tym, którzy nie bywają w Katowicach lub ich nie znają. Podawanie tych nazw nie jest niezbędne i niczego tak naprawdę do treści nie wnosi. Jednak dokładne umiejscowienie akcji na realnej mapie Katowic, odczytuję jako ukłon w stronę lokalnych czytelników. Dokładnie wiem, o który pomarańczowo-granatowy budynek chodzi, o jakie roboty za dworcem PKS, o co chodzi z tajemniczą Superjednostką, wiem gdzie jest cmentarz przy parafii św. Szczepana itd. Dzięki temu mogę inaczej odtworzyć klimat powieści i wyobrazić sobie dokładnie przygody bohaterów, mimo wspomnianego braku opisów. A poza tym, od teraz, przemierzając kolejne ulice Katowic, jestem czujna i rozglądam się za rolkarzami i deskarzami.

Język powieści jest rześki, ironiczny i prosty. Należy pogratulować autorowi przetworzenia na język literacki współczesnej nowomowy młodzieżowej, dzięki temu powieść nie stanie się nieaktualna, gdy zmieni się akurat  modny młodzieżowy slang. Pisarzowi udało się przekuć również myśli w słowa i przedstawić je bez przekleństw. Może język jest zbyt idealistyczny jak na dzisiejszą młodzież, ale dzięki temu treść dostępna jest dla każdego czytelnika. Użycie poprawnej polszczyzny umożliwia przebrnięcie przez dialogi każdemu – nie tylko wtajemniczonym. Styl powieści również jest przejrzysty, nieskomplikowany, utrzymany w klimacie typowej literatury młodzieżowej. Największym atutem książki jest jej zakończenie. Bez rozckliwiania czytelnika lukrowanym happy endem autor daje pstryczka w nos, tym którzy oczekiwali jego klasycznej formy.

Razi wątek Cecylii – naciągany i dodany na pół gwizdka. Autor, chciał – może - ukazać odwieczny problem związany z okresem dojrzewania, ale nie wyszło to najlepiej. Pisarz poza tym przemyca jeszcze inne wątki wychowawcze: radź sobie, kombinuj, ale nie kradnij, miej sumienie – robi to jeszcze nienachalnie, ale już na krawędzi nużącego moralizatorstwa.



To powieść dla nastolatków o sile pasji, która może stać się życiem, o przyjaźni i uczciwości, a także o wszechobecnej ludzkiej znieczulicy i obojętności. O tych, którzy z pełną świadomością wybierają złą drogę i są z tego dumni. O tym, że dobrze się uczyć, to nie wstyd. O tym jak dogadać się z otoczeniem, znaleźć swoje miejsce w grupie, pierwszych zauroczeniach, niełatwych decyzjach i wyzwaniach.

Trudno mi jest uwierzyć, że bohaterowie książki żyją w erze komputerów. Dobrowolnie uprawiają sport – nie w ramach promocji zdrowego trybu życia, ale z pasją.  Skoro nastolatkowie XXI wieku są tak zaradni i „przytomni umysłowo”, to jest nadzieja, wbrew temu co próbują wyolbrzymiać i kreować media. Oby. Wiem, że to fikcja literacka, ale mimo to mam nadzieję… W każdym razie, to zawsze byłaby jakaś alternatywa dla galerianek.

To moja pierwsza lektura z serii PLUS MINUS 16 i muszę przyznać, że nie rozczarowuje, mimo, iż jestem zwolenniczką – jeśli już lektury młodzieżowej – to fantasy i sci-fi. Zapomniałam już jak to jest być nastolatką i pewnie dlatego uważam, że ta pozycja „daje radę”. Ale co sądzi o tym kategoria wiekowa 14+ rozczytana w Greyu i podobnych „arcydziełach”? Trudno osądzić, czy granica wiekowa w tym przypadku nie została zawyżona i jest pobożnym życzeniem wydawnictwa. Książka dotrze raczej do współczesnych 10-12 latków.

P.S. Zawsze jest pogoda na rolki, tylko łożyska o tym nie wiedzą.

Okładka 6/6

Wydanie 6/6

Czytliwość 5/6

Ogólnie 5/6
 

Autor: Kazimierz Szymeczko

Tytuł: Wywrotka
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literatura

Seria: PLUS MINUS 16
Wydanie: I
Rok wydania: 2012
Oprawa: twarda
Ilość stron: 144
Cena: 21,90 zł

Fragment:

Wracam do domu, przyglądając się, jak w dzielnicy kwitnie życie towarzyskie. Stara część żyje swoim rytmem. Nie jest już typowo robotnicza, a na białe kołnierzyki będziemy musieli jeszcze poczekać. Bogucice wyglądają lepiej niż te przedwojenne, wspomniane w jednej z książek Marka Krajewskiego. Aż takiej patologii u nas nie ma. A może jest, tylko nie o wszystkim wiem. Cóż…Gdy człowiek za dużo czyta, to prędzej czy później dowie się czegoś ciekawego, podniosłego lub gorzkiego na temat swojego miasta albo i o sobie. Wieczory są długie, więc ludzie znajdują czas, by pogadać na podwórkach. Nie ma już akordeonistów i gitarzystów. Grupki pod familokami liczą nie więcej niż pięć osób. Najczęściej starszych. Może komentują kolejny odcinek serialu. Ojciec opowiadał mi, że pamięta, jak pod jednym domem zbierało się i trzydziestu ludzi. Nie licząc dzieci. Wystawiano radia do okien, śpiewano lub oglądano mecze w czarno-białych telewizorach. A gdy zachodziło słońce opowiadano o skarbnikach, wodnikach, kolegach z wojska i komentowano po cichu wiadomości z Głosu Ameryki. No i dziwiono się, że reszta Polski uznaje towarzysza Gierka na Ślązaka. Każdy w Bogucicach wie, że to Zagłębiak zza Przemszy. Starsze panie zwracały się do siebie „za dwoje”, czyli przez „wy”. Jeszcze starsze „za troje”: Zjedzą oni, Jadwigo, kołocza? A to oni upiekli, Mariko? A tak w ogóle, to każde pokolenie było ze sobą po imieniu i wszyscy się znali. Prehistoria. I tak więcej tego klimatu zostało między kamienicami niż na osiedlach w północnej części dzielnicy.